Over kwetsbaarheid en waardigheid
Soms worden we vooral bekeken: als dossier, klacht of taak. Maar mens-zijn vraagt om meer dan efficiëntie; het vraagt om gezien worden. In dit blog onderzoek ik wat dat verschil betekent. Voor zorgverleners, naasten en voor jezelf. Aan de hand van een persoonlijke ervaring verken ik welke stille krachten erbij helpen om waardigheid zichtbaar te maken en kracht te hervinden.
Het verhaal van Annette
Er was niets aan de hand met Annette, tot er opeens wél iets aan de hand was. Iemand die altijd gezond was geweest, moest plotseling onder het mes. Haar lichaam, waar ze jarenlang moeiteloos van op aan kon, leek haar in de steek te laten. Kwetsbaarheid sloop haar wereld binnen, stil en onverwacht.
In de voorbereidingsruimte merkten de verpleegkundigen weinig van die kwetsbaarheid. Ze deden zorgvuldig wat moest: infuus, controles, vragen volgens protocol. Alles klopte op papier. Maar ondertussen gingen hun gesprekken over vakantieplannen en weekendlogistiek. Als Annette iets wilde zeggen, leek er geen haakje. Er werd over haar heen gesproken, en zelden mét haar. Niet uit onwil, maar omdat de focus verschoof naar wat af te vinken viel. In de uitslaapkamer herhaalde het zich: professionele routine, weinig ontmoeting. “Ik werd een lichaam waaraan iets gedaan moest worden,” zei ze later. “Alsof ik uit beeld was verdwenen.”
Er was één ankerpunt. De chirurg noemde haar bij naam, legde in gewone taal uit wat er ging gebeuren, vroeg hoe ze zich voelde, en bleef even staan. Geen groot gebaar, geen extra tijdsblok, slechts enkele momenten met echte aandacht. Het maakte verschil. Niet omdat zij het protocol losliet, maar omdat zij, ernaast, ook Annette zag. Voor haar was dat een houvast, te midden van machines, licht en onbekende geluiden. Het maakte het verschil voelbaar tussen ‘bekeken’ en ‘gezien’ worden.
Bekeken of gezien: wat is het verschil?
Bekeken worden is functioneel: een set handelingen, een protocol, checklists; het lichaam als object dat gerepareerd of gemeten moet worden. Er is afstand, efficiëntie is de maat.
Gezien worden is relationeel: aandacht voor degene die het meemaakt. Voor het verhaal, de angst, de hoop, het tempo van de ander. Het gaat om contact: een korte blik, je naam noemen, uitleg geven, een check: ‘hoe is het nu met je?’
Beide zijn onmisbaar. Zonder ‘bekijken’ (kennis, kunde, protocol) kun je niet veilig zorg verlenen. Maar zonder ‘zien’ wordt de mens gereduceerd tot casus of bednummer en raakt waardigheid buiten beeld.”
Verlangen naar waardigheid
Wat Annette meemaakte, staat niet op zichzelf. Het leven kan in één bericht, één nacht, één val opeens kwetsbaar worden: een diagnose, een operatie, een verlies. Dan lijkt de grond onder je voeten te verschuiven en gaan ook je gedachten wankelen: Wie ben ik als ik niet sterk of capabel ben? Wie ben ik als ik niet meer kan zorgen, werken of dragen?
Soms merk je dat anderen je dan niet meer helemaal voor vol aanzien: er wordt over je besloten of over je gepraat, zoals bij Annette. Alsof je er niet meer toe doet. Juist dan komt waardigheid op het spel te staan: gezien worden als mens, niet gereduceerd tot klacht, dossier of casus.
Op dat kantelpunt ontstaat vaak het verlangen om in je menselijke waardigheid gezien te worden, juist wanneer je je niet sterk voelt. Dat verlangen ís al een beweging: een zachte innerlijke kracht die vraagt om aanwezigheid, om erkenning.
Innerlijk antwoord: stille krachten
- Soms is dat de kracht om onder ogen te zien wat er is, aan angst en onzekerheid), zonder te vluchten of te verharden: waarheidskracht
- Ook kan het de kracht zijn om hulp toe te laten, te ontvangen, de uitgestoken hand aan te nemen: ontvangkracht
- Het verlangen naar waardigheid kan zich uiten in je vermogen om helder aan te geven wat je nodig hebt of wat je juist niet wilt of verdraagt: begrenzingskracht.
- Je innerlijke verlangen vindt soms woorden voor je binnenwereld zodat je kunt delen wat er in je leeft en wat voor jou van waarde is: betekeniskracht.
- Of het krijgt gestalte in de moedt om je over te geven: om het uit handen te geven en toch aanwezig te blijven en toe te vertrouwen: overgavekracht
Uit beeld verdwenen – of samen weer in beeld
Het pijnlijkste van Annettes ervaring was misschien niet eens de ingreep zelf, maar het gevoel niet te bestaan, niet gezien te worden. En het meest bijzondere moment was klein: iemand die haar als mens bleef zien. Haar naam, haar verhaal. De beweging die we te maken hebben, is eenvoudig en radicaal: van bekijken naar zien; van efficiëntie als doel naar efficiëntie als middel; van het moet naar het doet ertoe.
Momenten van kwetsbaarheid vragen niet om grootse woorden, maar om praktische zingeving en spiritualiteit, midden in het leven. Om aandacht die waardigheid zichtbaar maakt en kracht helpt hervinden. Het begint bij het besef: je mag er helemaal zijn, precies zoals je nu bent, met al je kwetsbaarheid. Vanuit die beweging nodig ik je uit om te oefenen in zien en gezien worden.
Oproep: oefenen in zien en gezien worden
Wil je onderzoeken hoe jij, ook wanneer het spannend is, je kracht kunt hervinden? Of hoe je in je kracht blijft, zelfs als anderen je lijken te ‘bekijken’ in plaats van te ‘zien’? Hoe je de verbinding met jezelf en anderen herstelt?
Soms is het de beste weg, om even los te komen van je dagelijkse hectiek en je te bezinnen. Om stil te staan bij wat er voor jou echt toe doet. Om ruimte te maken voor verbinding, zingeving en spiritualiteit.
In mijn retraites en persoonlijke begeleiding draait het daar om.
We vertragen, luisteren en oefenen met aandacht en presentie. Daarbij werk ik bewust met oude spirituele bronnen die nog steeds zeggingskracht hebben. Zo maken we waardigheid zichtbaar, ook in kwetsbaarheid.
Verbonden met de wereld
De netto-opbrengsten van mijn werk gaan naar de Kalasi-scholen in Congo.
Zo wordt jouw innerlijke reis ook een gebaar van verbondenheid.
→ Lees hier meer over Kalasi
Je bent van harte welkom
met alles wat je meebrengt,
en met alles wat misschien ruimte mag gaan krijgen.
Reactie plaatsen
Reacties